در یک سالی که از تهاجم روسیه به اوکراین می‌گذارد، بیمه بار و حمل‌ونقل دریایی با مشکلات متعددی را متحمل شده است. در این مطلب، تأثیر این جنگ بر این بیمه‌ها را مرور کرده‌ایم.
دو سال پیش از این دشوار می‌شد تصور کرد که موضوع بیمه بار و حمل‌ونقل دریایی به سرخط اخبار بین‌المللی راه پیدا کند. اما دو رویداد بزرگ این وضعیت را تغییر داد: ابتدا در مارس ۲۰۲۱، یک کشتی کانتینری به نام «اور گیون» در کانال سوئز به گل نشست و یکی از مسیرهای اصلی جهان را بست و اختلال مهمی در زنجیره تأمین جهان ایجاد کرد. در فوریه سال گذشته نیز تهاجم روسیه به اوکراین پیامدهای گسترده‌ای به همراه داشت و بر بیمه‌های باری و حمل‌ونقل دریایی تأثیر مهمی گذاشت. اکنون دیگر دوره‌ای گمنامی بیمه‌های دریایی به سر آمده است.
در آغاز تهاجم روسیه به اوکراین، پیش‌بینی می‌شد که جنگ حق بیمه محموله‌ها و حمل‌ونقل دریایی را افزایش چشمگیری بدهد. در پایان ماه مه که گزارش شد حق بیمه برخی از فعالیت‌های هوایی و دریایی ۱۰۰درصد افزایش یافته، معلوم شد که این پیش‌بینی درست بوده است. با وجود این، انتظار می‌رود که بخش بیمه در سال گذشته نیز، هرچند با نرخی کمتر، رشد کرده باشد.
جنگ اوکراین چه تأثیری بر کشتی‌رانی گذاشته است؟
چیزی که صنعت حمل‌ونقل و دریانوردی را به وحشت انداخته فقط در افزایش خطر برای بیمه‌گران خلاصه نمی‌شود. مانند بسیاری از صنایع دیگر، این صنعت با تهدید حمله سایبری مواجه است که گاهی از سوی هکرهایی صورت می‌گیرد که تحت حمایت دولت‌ها فعالیت می‌کنند.
شرکت‌های کشتی‌رانی ناچار شده‌اند درباره ادامه فعالیت‌شان در آب‌های دریای سیاه تجدیدنظر کنند، چراکه بخشی از درگیری‌های روسیه و اوکراین در این دریا جریان دارد. به شهرت و اعتبار شرکت‌هایی هم که تصمیم بگیرند به واردات و صادرات به روسیه ادامه بدهند یا قراردادهای خود را با شرکت‌های روسی را فسخ نکنند صدمه وارد خواهد شد. این عوامل شرایط دشوار صنعت باربری بین‌المللی و حمل‌ونقل دریایی را پیچیده‌تر می‌کند.
در آغاز سال جاری، «ریشیتا آگاروال» و «شمیل ادیب»، از اعضای «مرکز حقوق دریایی» در «دانشگاه حقوق ملی هند»، گفتند: «صندوق بین‌المللی پول از قبل هشدار داده بود که هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی در سال جاری افزایش چشمگیری خواهد داشت و ممکن است قیمت‌ها برای مدت طولانی در همین سطح باقی بماند و به تورم دامن بزند. در هجده ماهی که از مارس ۲۰۲۰ می‌گذرد، هزینه حمل کانتینر در مسیرهای بین اقیانوسی جهان هفت برابر شده و افزایش هزینه حمل اقلام فله از این هم بیشتر بوده است. بخش عمده پیامدهای جنگ اوکراین را کشتی‌هایی متحمل شده‌اند که در دریای سیاه مشغول تجارت با روسیه بوده‌اند. در نتیجه درگیری‌های نظامی و محاصره دریایی اوکراین از سوی روسیه، بندرهای مهمی مانند بندر اودسا بسته شده است.»
«آگاروال» و «ادیب» گفته‌اند که ممکن است در آینده شاهد پیامدهای گسترده‌تری باشیم که دلیل آن فقط جنگ اوکراین نیست: «متأسفانه تردید شرکت‌های حمل‌ونقل در اثر پیامدهای کرونا، ترافیک، افزایش هزینه‌ها، نقل‌وانتقال انرژی و تهدیدهای فزاینده ناشی از جنگ، تشدید شده است. علاوه بر این، سرمایه با عدم‌قطعیت در تضاد است. در شرایطی که نیازمان به کشتی‌های مدرن‌تر و کارآمدتر روزبه‌روز بیشتر می‌شود، مالکان کشتی و بانکداران انتظار بازگشت سرمایه بیشتری دارند و به همین دلیل سرمایه‌گذاری جدید را به تعویق می‌اندازند.»
«پیت تاونزند» در گزارشی از «میلر اینشورنس» که در ۲۰۲۲ منتشر شده می‌نویسد: «تأثیر جنگ بر بازار بیمه به همان اندازه تغییر چشمگیر در درک خطرات جنگ است. مجموع ارزش کشتی‌های توقیف‌شده و تحریم‌شده در مقایسه با ارزش ۱۵ میلیارد دلاری هواپیماهایی که توقیف یا از تملک مالکان‌شان خارج شده‌اند ناچیز به نظر می‌رسد. در مقابل، ارزش دارایی‌هایی که در معرض تهدیدهای دریایی قرار گرفته است در مجموع به ده‌ها یا شاید صدها میلیون دلار می‌رسد.»
وضعیت حمل‌ونقل دریایی در سال ۲۰۲۳
بر اساس گزارشی جداگانه‌ای از «ایاوان»، علی‌رغم اخبار مربوط به تأثیرات منفی جنگ اوکراین در رسانه‌های مختلف، تمایل به صدور بیمه‌نامه برای محموله‌های دریایی افزایش خواهد یافت. طبق این گزارش، «ریسک‌پذیری شرکت‌های بیمه متفاوت است، ولی همه این شرکت‌ها به صدور بیمه‌نامه برای محموله‌های معمولی علاقه نشان می‌دهند و بعضی هم نسبت به صدور بیمه‌نامه برای محموله‌های خاص‌تر نیز تمایل دارند.» این گزارش ادامه می‌دهد: «در حال حاضر، شاهد روند مثبت توجه به محموله‌های بین‌المللی و بیمه تأخیر در راه‌اندازی از سوی مشتریانی هستیم که وارد پروژه‌های حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر مانن مزرعه‌های انرژی خورشیدی و بادی و سامانه‌های ذخیره انرژی، می‌شوند. اشتیاق و علاقه به محموله‌های بین‌المللی در بازار در حال افزایش است، ولی با توجه به محدودیت‌های زیاد و دوره‌های غرامت کوتاه، بیمه‌گران اندکی وجود دارند که می‌توانند به‌اندازه ۱۰۰درصد ظرفیت‌شان بیمه‌نامه صادر کنند.»
«ایاوان» با نیم‌نگاهی به سال جاری می‌نویسد: «بازار همواره در معرض زیان صنعت، پیامدهای بعدی کرونا و تأثیر جنگ اوکراین بر بیمه‌های اتکایی خواهد بود و اهمیت اعلام دقیق محتوای محموله‌ها، بررسی ضمانت‌نامه‌های دریایی و استراتژی‌های مدیریت ریسک بیشتر خواهد شد. نتیجه اینکه احتمال دارد شاهد کاهش نرخ بیمه‌نامه‌ها و افزایش ظرفیت شرکت‌های بیمه باشیم.»
جدول زمانی جنگ اوکراین
۲۴ فوریه ۲۰۲۲: روسیه به اوکراین حمله کرد و تعداد زیادی از سیاست‌مداران شرکت‌های چندملیتی این اقدام را محکوم کردند.
مارس ۲۰۲۲: روسیه بندرهای اوکراین در دریای سیاه را محاصره کرد و مانع خروج محموله‌های مهمی همچون غلات شد و زنجیره‌های تأمین جهان را با خطر مواجه کرد.
ژوئن ۲۰۲۲: اتحادیه اروپا اعلام کرد که بیمه‌گران اروپایی اجازه ندارند کشتی‌های حامل نفت روسیه را بیمه کنند. این اقدام اتحادیه اروپا در جهت اعمال تحریم‌های شدیدتر علیه روسیه بود، چراکه بعضی از کشورهای اروپایی نسبت به این جنگ موضع بی‌طرفانه دارند. به نظر می‌رسد که این ممنوعیت اقدام مهمی باشد، زیرا بیشتر بیمه‌گران بزرگ در اروپا مستقر شده‌اند. آمریکا و انگلیس نیز به‌زودی ممنوعیت‌های مشابهی در نظر خواهند گرفت.
ژوئیه ۲۰۲۲: برای رفع محدودیت صادرات غلات، توافقی شکل گرفت که در پی آن، کشتی‌های حامل غله توانستند از طریق مسیری امن، به تنگه بسفر رهسپار شوند.
اکتبر ۲۰۲۲: ظاهراً به تلافی حمله‌ای پهپادی که روسیه معتقد است از سوی اوکراین انجام شده، این کشور از توافق غلات خارج شد.
دسامبر ۲۰۲۲: باشگاه‌های حمایت و غرامت که حدود ۹۰درصد از کشتی‌های اقیانوس‌پیما را بیمه می‌کنند، اعلام کردند که بیمه‌نامه‌های کشتی‌هایی را که در منطقه تحت‌تأثیر جنگ اوکراین رفت‌وآمد دارند، تمدید نخواهند کرد.
